De Kwaliteitsstandaard en de Kwaliteitsbeoordeling eerste trimester SEO (structureel echoscopisch onderzoek) zijn de leidraad bij het uitvoeren van een eerste trimester SEO.
Controleer de aanvraag
Het is niet mogelijk een eerste trimester SEO uit te voeren zonder dat de zwangere toestemming heeft gegeven voor deelname aan de IMITAS studie én zonder dat de aanvraag in Peridos staat. Plan daarom pas een afspraak in als er gecontroleerd is of de aanvraag in Peridos aanwezig is. Is er geen aanvraag? Neem dan contact op met de counselingspraktijk.
Termijn
Het eerste trimester SEO kan worden uitgevoerd tussen 12+3 en 14+3 weken zwangerschap. Deze periode is relatief kort. Deze termijn is het beste compromis tussen de mogelijkheid om anatomische structuren bij de foetus in beeld te brengen en een ligging van de uterus die een goede visualisatie van de foetus mogelijk maakt. Als de zwangere (bijvoorbeeld vanwege vakantie) het onderzoek niet binnen de gestelde termijn kan laten uitvoeren, dan is het alleen bij hoge uitzondering en met onderbouwing mogelijk de echo maximaal twee dagen voor of na de genoemde termijn aan te bieden. Het is in dat geval wenselijker om eerder (12+1) dan later (14+5) te meten.
Color Doppler
Echoscopie is veilig voor de foetus. Wel is het belangrijk dat het onderzoek beperkt blijft tot wat medisch echt noodzakelijk is. Dit geldt met name voor het gebruik van color Doppler. Het gebruik van color Doppler is in de eerste weken van de zwangerschap af te raden. De energie die vrijkomt kan leiden tot een temperatuurstijging in de vruchtzak en de ontwikkeling van de foetus verstoren. Vanaf twaalf weken is de inhoud van de vruchtzak zo groot dat dit warmte-effect minder speelt. Terughoudendheid is echter op zijn plaats. Gebruik color Doppler alleen gedurende korte tijd voor visualisatie van de vulling van de ventrikels van het hart. Voor een veilig gebruik van ultrageluid in de zwangerschap moeten de TI (thermal index) en de MI (mechanical Index) wel beide ≤1 blijven. De meeste echo-apparaten zijn al geprogrammeerd om deze waardes in de veilige zone te houden.
Onvoldoende beeldvorming
De beeldvorming bij het eerste trimester SEO kan soms onvoldoende zijn vanwege bijvoorbeeld een ongunstige foetale ligging of maternale obesitas. Zijn de structuren niet optimaal in beeld te brengen (abdominaal en/of vaginaal) en zijn er geen aanwijzingen voor afwijkingen? Dan vindt geen herhaling van het eerste trimester SEO plaats. De conclusie is dan ‘incompleet onderzoek’. De zwangere wordt erop gewezen dat ze een tweede trimester SEO kan laten uitvoeren. Stuur de zwangere bij twijfel wel door naar het Centrum voor Prenatale Diagnostiek.
Wat is de boodschap aan de zwangere bij onvoldoende beeldvorming?
Vertel de zwangere bij onvoldoende beeldvorming of bij het weigeren van een vaginale echo het volgende:
- Niet alles is zichtbaar.
- Waarom het niet zichtbaar is (bijvoorbeeld: foetus ligt ongunstig).
- Welke organen of structuren zijn niet gezien.
- Op dat moment zijn er geen aanwijzingen om een afwijking te vermoeden.
- Rond de 20e week van de zwangerschap kan opnieuw worden gekeken (als de zwangere ervoor kiest deel te nemen aan het tweede trimester SEO).
Vaginale echo
De beeldvorming bij een vaginale echo is vaak beter dan die bij een abdominale echo in het eerste trimester: met name op detailniveau. Het advies is om niet terughoudend te zijn met het aanbieden van een vaginale echo. De echoscopist kan in de volgende gevallen een vaginale echo aanbieden:
- AIs volgens protocol gewerkt is en blijkt dat de beeldvorming abdominaal onvoldoende is.
- Als iets niet in beeld is te brengen, zoals bij een ongunstige foetale ligging, maternale obesitas, een litteken of een buikwandcorrectie.
Een zwangere mag de vaginale echo uiteraard weigeren.
Als de zwangere een vaginale echo weigert, brengt de echoscopist haar op de hoogte van de gevolgen (zie alinea Wat is de boodschap aan de zwangere bij onvoldoende beeldvorming?). Laat de verloskundig zorgverlener van de zwangere weten dat geen vaginale echo is verricht omdat de zwangere dat niet wenste. Dit dient te worden vastgelegd in het echoverslag.
Het verrichten van een vaginale echo is een voorbehouden handeling in de zin van de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG). Dit betekent dat deze handeling niet zonder meer door een echoscopist uitgevoerd mag worden. Wie een vaginale echo uitvoert in het kader van een eerste trimester SEO moet voldoen aan de Kwaliteitseisen verrichten vaginale echo’s bij een eerste of tweede trimester SEO.
Geen foetale hartactie
Het kan voorkomen dat geen foetale hartactie aanwezig is bij het eerste trimester SEO. Dan is sprake van een niet-vitale zwangerschap. Omdat deze echo vroeg in de zwangerschap wordt uitgevoerd, komt dit vaker voor bij het eerste trimester SEO dan bij het tweede trimester SEO. Vang in dat geval de zwangere op en zorg voor passende ondersteuning. Neem zo spoedig mogelijk contact op met haar verloskundig zorgverlener en verwijs zo snel mogelijk door voor verdere begeleiding en zorg.
In deze situatie is het ook van belang om de uitslag van de echo naar Peridos te sturen. Geef bij ‘foetale hartactie’ aan: nee. De overige velden zijn dan niet meer verplicht om in te vullen. Als deze uitslag van de echo in Peridos staat, wordt het gangbare financiële traject in gang gezet. De echo wordt gewoon uitbetaald.
Altijd het hele protocol uitvoeren
Zwangeren die besluiten een eerste trimester SEO te laten verrichten, kiezen daarmee voor de uitvoering van het hele onderzoeksprotocol zoals staat beschreven in de Kwaliteitsstandaard eerste trimester SEO. De echoscopist volgt het protocol en moet alle afwijkingen die worden vermoed, communiceren. De zwangere kan er niet voor kiezen bepaalde structuren niet te laten beoordelen.